tirsdag den 10. december 2013

lógaruppskot um styrktar fjølmiðlar

Tíðindaskriv:

Samfelagnum tørvar eitt fjølbroytt miðlalandslag og ein sterkan public service stovn. Hetta uppskot er ein roynd at styrkja fjølmiðlarnar og gera greiðan skilnað millum alment fíggjaða public service stovnin Kringvarpið og teir privatu fjølmiðlarnar.
Gunvør Balle úr Tjóðveldi og Rigmor Dam úr Javnaðarflokkinum leggja í dag uppskot fram, sum hevur til endamáls at styrkja føroyska fjølmiðlalandslagið.

Uppskotið snýr seg um at mvg upphæddin av kringvarpsgjaldinum verður roknað við í inntøkurnar hjá Kringvarpinum. Hugsanin er, at borgarin rindar tad sama, landið frásigur sær mvg upphæddina av gjaldinum og harvið fellur upphæddin til Kringvarpið. Við hesi hækking í inntøkunum hjá Kringvarpinum fer at bera til at banna handilslýsingum og sponsoratum. Av tí, at vit einans hava ein sjónvarpsmiðil, kann sjónvarpið hjá Kringvarpinum framvegis senda føroyskt framleiddar filmaðar sjónvarpslýsingar.

Fyri at tryggja redaktionella frælsið og trúvirðið hjá almenna public service stovninum, Kringvarpi Føroya, verða inntøkurnar frá sjónvarpslýsingum (sum seinastu árini hava verið uml 1,3 mió kr) brúktar til demokratistuðul, sum skal stimbra eitt fjølbroytt og nýskapandi miðlalandskap.

Uppskotið styrkir fíggingargrundarlagið undir Kringvarpinum og skapar greiðan skilnað millum alment fíggjaða Kringvarpið og privatu miðlarnar, við at banna handilslýsingum í Kringvarpinum. Við hægri fígging hevur Kringvarpið ikki tørv á lýsingarinntøkum, og hetta gevur samstundis privatu miðlunum øktar inntøkumøguleikar. Í verandi skipan er inntøkan av kringvarpsgjaldi 46 mió. kr. árliga, meðan sveiggjandi inntøkur sum eydnuspøl og lýsingar fíggja restina. Virðið á mvg’num er uml 11,5 mió kr. árliga og nýggja skipanin kemur sostatt at geva áleið 57,5 mió kr. árliga í kringvarpsgjaldi umframt inntøkur frá spølum.

Seinastu árini hava bløð um allan heimin havt sera tungt við at fáa raksturin at hanga saman. Hetta bæði tí at haldaratalið er lækkandi, lýsingarinntøkurnar eru minkandi og tí at stór tøknilig menning er farin fram, so nógv tíðindir eru til taks ókeypis á netinum. Við lækkandi haldaratali eru lýsingar høvuðsinntøkugrundarlagið hjá privatu miðlunum. Tí verður tað mett rætt, at hava greiðan skilnað, soleiðis at Kringvarpið hevur eitt trygt inntøkugrundarlag frá kringvarpsgjaldinum og privatu miðlarnir eiga lýsingarmarknaðin. Kringvarpið skal ikki hava fyri neyðini at kappast við privatu miðlarnar um lýsingarpengar.

10. des 2013
Gunvør Balle, Tjóðveldi og Rigmor Dam, Javnaðarflokkurin

tirsdag den 12. november 2013

Gev teimum skapandi kreftunum møguleika at vaksa og kasta virði av sær



Landsstýrimaðurin í mentamálum hevur ætlanir um at seta 500.000kr av til filmslist. Hetta er sera gleðiligt og fyri at tryggja okkum at pengarnir vera brúktir rætt, hevur Tjóðveldi lagt uppskot fram, sum áleggur Landsstýrinum at orða ein filmspolitikk og at stovna filmsgrunn.

Tað stendur meir og meir greitt, at spírandi filmsvinnan í Føroyum kann gerast eitt nýtt vinnuøki innan kreativu vinnurnar. Fyrsta fyritreyt fyri at røkka málinum er, at filmsvinnan veruliga verður raðfest. Politiskt liggur filmsvinna  á markamótinum millum mentan/list og vinnu, og tí er fyrsta stig í hesum arbeiðinum, at Mentamálaráðið og Vinnumálaráðið samstarva um at orða ein yvirskipaðan politikk fyri filmsvinnuna. Orøskin til, at tað hevur so stóran týdning fyrst at orða ein politikk, er tí at har ger man sær greitt hví filmsvinnan verður raðfest og hvat man vil fáa burturúr játtaðu pengunum. Um man ikki veit hví man velur at seta pengar av til ávíst endamál, er vandi fyri at játtanin ikki verður umsitin rætt og at peningurin tí ikki kemur til fulla nyttu.

Filmspolitikkurin kann td innihalda hesi mál:
1. Útgreining av hvat høvuðsendamálið er við at stuðla filmslist
2. Hvussu skal stuðulsskipanin umsitast, so hon fremur nýskapan og fjølbroytni
3. Mál fyri, hvussu íløgur verða gjørdar í føroysk talent innan filmsvinnuna
4. Mál fyri menning av talentum innan telduspøl (gaming)
5. Mál fyri biografvinnuna
6. Framsøkin mál um altjóða marknaðarføring av føroyskum filmum.

Sum liður í arbeiðinum at orða ein filmspolitikk skal ein Filmsgrunnur setast á stovn.
Filmsgerð er kostnaðarmikil listagrein, og neyðugt er, at landið í eini byrjanartíð setir í minsta
lagi 500.000 kr. av um árið í ein grunnin. Upphæddin eigur at vaksa stigvíst eftir nærri
ásettum lykli, soleiðis at tað innan fyri nøkur ár er møguleiki fyri at fáa stuðul til ein spælifilm.
Tað hevur týdning, at fakkøn fólk meta um umsóknirnar og kunnu ráðgeva og vegleiða
umsøkjarum í, hvussu ein góð umsókn skal síggja út, og hvussu tey frægast koma víðari, so
úrslitið kann gerast so gott sum tilber. Sostatt eiga krøv at setast til, at nakað ítøkiligt kemur
burtur úr tí játtaða peninginum. Og tá filmsgrunnurin er vorðin størri, eiga krøv at verða sett til,
at stuðulin verður veittur eftir krónu-fyri-krónu prinsippinum, t.v.s. at eins nógvur stuðuls- peningur skal verða útvegaður frá øðrum grunnum sum frá føroyska Filmsgrunninum.
Hetta tí, at til ber ikki at søkja úr útlendskum grunnum fyrr enn ein sjálvur kann vísa á, at man
hevur fingið munandi upphæddir frá heimliga Filmsgrunninum.

Filmsgrunnurin kann annaðhvørt umsitast í Mentanargrunninum ella leggjast saman við
filmsgrunninum hjá Klippfisk og Norðurlandahúsinum. Fyrimunurin við, at grunnurin hjá Klippfisk/Norðurlandahúsinum umsitur játtanina, er, at umsøkjarar sleppa frá at senda sína umsókn fleiri støð og harvið brúka nógva óneyðuga orku. Eisini hevur hesin grunnur longu bygt ein ávísan fakkunnleika upp, sum við størri játtan kann gagnnýtast betur. Um hendan loysn verður vald, hevur tað týdning, at greiðar reglur verða settar fyri, hvør situr í nevndini fyri grunnin, so tey, sum viðgera umsóknirnar, eru óheft og fakliga skikkaði.

Gransking vísir, at tær skapandi greinirnar verða størstu vinnuøkir í framtíðini, og fara at
kasta stór virði av sær til samfelagið. Hetta er sjálvsagt eisini galdandi í Føroyum um vit vilja
vera partur av framtíðini og ikki bara dvølja í farnum tíðum, um vit vilja fáa unga, kreativa og
vælútbúna fólkið at støðast her. Her verður filmslistin ofta tikin fram sum dømi. Tann vinnan veksur við rúkandi ferð og kastar heilt nógv aftur til tey lond, ið hava satsað tann vegin. Hendan listagrein, sum eisini er sera kommersiel, er dømi um ein endaleysan tørv, ið støðugt skal nøktast í framtíðini. Tað sama er galdandi fyri gaming og telduspøl-vinnuna, har eftirspurningurin eftir telduspølum eftir øllum at døma er ómettandi.

Her er onki at bíða eftir, neyðugt er at koma í gongd og orða greið og framsøkin mál fyri eini films- og gamingvinnu.

Gunvør Balle
12. november 2013

tirsdag den 29. oktober 2013

§52a spurningar til Kaj Leo Holm Johannesen, løgmann um CIP:




1. Var løgmaður einsamallur á fundi við umboð fyri CIP áðrenn landsstýrismaðurin og aðalstjórin í Innlendismálaráðnum vórðu innkallaðir til fundin 27.juni?
2. Um ja, hvør hevði kallað inn til fundin?
3. Hvat var umrøtt á fundinum?
4. Hvør luttók á fundinum?
5. Hví hevur løgmaður ikki kunnað um hendan fund?
6. Hví vil løgmaður ikki svarað fjølmiðlum uppá spurningar um hendan fund?
7. Kann løgmaður góðtaka, at løgmansstjórin als ikki vil úttala seg til fjølmiðlarnar um málið um Skálafjarðatunnilin?
8. Hví segði løgmaður í Løgtinginum, at hann ikki átti nakran lut í avtaluni, ið varð undirskrivað við CIP 27.juni?
9. Hvørja lógarheimild hevði løgmaður og landsstýrismaðurin í Innlendismálum fyri at undirskriva avtalu um endurgjald ella break-fee?
10. Er, ella verður, milliónin í break-fee til CIP útgoldin?
11. Um ikki, hvør er orsøkin til at hon ikki verður útgoldin?


Ad 1-4:
Skjøl, sum Kringvarpið hevur fingið innlit í vísa, at løgmaður hevði einsamallur ein fund við CIP, áðrenn landsstýrismaðurin og aðalstjórin í Innlendismálaráðnum vórðu innkallaðir 27. juni. Hetta var dagurin, tá endurgjaldsavtalan upp á eina millión krónur varð gjørd. Dagur&Vika hevur ferð eftir ferð roynt at spurt løgmann, hví hann ikki hevur kunnað um, at hann var einsamallur á fundi við CIP, men løgmaður hevur svarað, at hann onki hevur at leggja afturat í hesum málinum.  
Tí verður løgmaður biðin um skrivliga at svara, hvør kallaði inn til fundin við CIP og um hann hevði ein forfund við umboð fyri CIP áðrenn restin av fundarluttakarunum komu.


Ad 5-7: Løgmaður hevur fleiri ferðir sagt, at hann vil hava fullan opinleika í hesum máli. Kortini hevur hann góðtikið og vart, at týðandi upplýsingar ikki fylgdu við lógaruppskotinum, tá tað kom niðan í Løgtingi. Hann hevur sjálvur ikki sagt frá sínum leikluti á týðandi fundum og tað síðsta er, at hann góðtekur at løgmansstjórin ikki vil úttala seg til fjølmiðlar. Hetta hóast nógv hevur verið funnist at embætisførsluni í Innlendsimálaráðnum, sum í síðsta enda er ábyrgd løgmansstjórans. Løgmaður verður biðin um at svara fyri, hví tað er so lítil samanhangur millum orð og gerðir hansara.


Ad 8: Tað er sera undrunarsamt at løgmaður fleiri ferðir staðfesti, at hann ikki kundi funnið uppá at gjørt nakra avtalu við CIP, tá tað seinni er komið fram, at løgmaður luttók á fundinum og tí var kunnugur við og samtykti, at avtalað varð gjørd við CIP um eina mió í break-fee.


Ad 9: Kann løgmaður vísa á júst hvørja lógarheimild hann hevur, ið loyvir landsstýrismanni at undirskriva avtalu um endurgjald?


Ad 10-11: Sum skilst er milliónin til CIP enn ikki útgoldin, og løgmaður hevur svarað Løgtinginum, at hann visti ikki hví so var, kanska var tað tí, at tey í Fíggjarmálaráðnum ikki funnu kontonummarið hjá CIP. Er væntandi at milliónin verður flutt og um ikki, er nøkur avtala gjørd við CIP um at hon ikki skal flytast teimum kortini?


Gunvør Balle
16. oktober 2013

Bandasavnið í Kringvarpinum kann bjargast við samstarvi millum tað almenna, privata vinnulivi og ALS


Í svari uppá fyrispurning mín um bandasavnið í vár, segði landsstýrismaðurin seg meta hetta arbeiði vera týdningarmikið og at hann saman við Kringvarpinum og Søvnum Landsins fer at fáa lýst hvat skal til fyri at bjarga bandasavninum.
Tað er gleðiligt, at landsstýrsmaðurin sigur seg vilja taka málið upp, men best hevði verið at sæð viljani í verki. Tí samgongan hevur hvørki sett pengar av til bandasavnið í langtíðarkarmunum ella í fíggjarlógaruppskotinum fyri 2014, og samgongan feldi uppskotið frá andstøðuni um at seta pengar av til at byrja talgilding av bandasavninum.
Tað snýr seg um at bjarga einum týðandi parti av okkara mentanararvi, sum lysir søgu og samleika føroyinga tey seinastu gott 50 árini í ljóði og myndum. Umframt at varðveita tilfarið fyri eftirtíðina, snýr tað seg eisini um at gera tað atkomuligt fyri almenningin. Talgilding hevði gjørt tað møguligt hjá øllum borgarum, at fingið atgongd til tann partin av okkara mentanararvi, sum er í ljóði og myndum.
Spurningurin er, um ikki ein alternativ, skjót loysn kann finnast, har fleiri partar  taka á seg at lyfta í felag.

Í uppritinum um bandasavnið sum Mentamálaráðið fekk handað í  2010, varð mett, at tað fór at kosta umleið 30 mió kr at digitalisera bandasavnið. Hetta var tó ein leystlig meting og fólk við skili fyri hesum, meta at talið er ov høgt, helst er talan um hægst 25 mió kr. Landsstýrismaðurin eigur sum tað fyrsta, at fáa greiðu á hvør veruligi kostnaðurin verður.
Síðan eigur ábyrgdin fyri bjarging av bandasavninum at flytast frá Kringvarpinum til Søvn Landsins, tí tað er hesin landsstovnur, ið hevur ábyrgd av at taka sær av varðveitslu og tryggjan av mentanararvinum.
So eigur ein tíðarætlan at setast fyri bjargingarætlanini, og hon nýtist ikki at vera meir enn 6 ár. Tað vildi merkt, at tørvur er á eini 3- 4 milliónum um árið. Landsstýrismaðurin átti at bjóða privata vinnulívinum at vera við til at fíggja verkætlanina. Vænti at fleiri privatar fyritøkur høvdu haft áhuga í at tikið ábyrgd í hesum máli. Tað eigur eisini at kannast, um eitt skilagott samstarv við ALS kundi verðið ein partur av loysnini, soleiðis at arbeiðsleys kunnu hjálpa til í arbeiðinum, í tann mun tað ber til.
Tað finnast privat feløg, ið hava førleika og møguleika at standa fyri talgildingini, og tey eiga at fáa møguleika at bjóða uppá tekniska partin av arbeiðinum, meðan fakkøn fólk taka sær av at velja út og raðfesta hvat tilfar skal varðveitast og tryggjast.
Á henda hátt vildi talan verið um eina einastandandi vinn-vinn loysn. Har tað almenna td rindar 1-2 mió kr. um árið, ymiskar kapitalsterkar føroyskar fyritøkur rinda íalt hinar 1-2 mió um árið og privatar fyritøkur møguliga í samstarvi við ALS sleppa at bjóða uppá at loysa uppgávuna. Ongin ivi er um, at alt føroya fólk stendur saman um at seta hetta arbeiði í verk ongantíð ov skjótt. Hetta snýr seg um okkara felags søgu, sum vit ikki mugu lata doyggja. Søguleyst fók er sum kunnugt støðuleyst fólk.

Gunvør Balle

tingkvinna

onsdag den 9. oktober 2013

Fyrispurngar um politisku ætlanirnar við filmslist og filmsvinnu


Munnligur fyrispurningur
til
Bjørn Kalsø, landsstýrismann í mentamálum
Viðvíkjandi stuðli til filmslist

1.     Hvat er politiska málið við at seta pening av til filmslist?
2.     Hvussu stórur partur av milliónini, ið Mentanargrunnurin eftir ætlan fær aftrat,  verður markaður filmslistini?
3.     Verður serstøk konto stovnað undir Mentanargrunninum til filmslist, soleiðis at talan er um byrjanina til ein veruligan filmsgrunn?
4.     Er ætlanin at játtanin skal hækka støðugt komandi árini?
5.     Hvør skal viðgera umsóknirnar?
6.     Hvørji krøv verða sett teimum, ið fáa stuðul?
7.     Ætlar landsstýrismaðurin at orða ein filmspolitikk?
8.     Samstarva Mentamálaráðið og Vinnumálaráðið um at menna filmslist og filmsvinnu?

Munnligur fyrispurningur
til
Johan Dahl, landsstýrismann í vinnumálum
Viðvíkjandi stuðli til filmslist

1. Ætlar Vinnumálaráðið at raðfesta filmsvinnuna í vinnupolitikkinum?
2. Um ja, hvussu skal hetta gerast?
3. Samstarva Mentamálaráðið og Vinnumálaráðið um at menna filmslist og filmsvinnu?


Viðmerkingar:
Tað er komið fram, at landsstýrismaðurin í mentamálum ætlar at marka ein part av hækkaðu játtanini til Mentanargrunnin til filmslist.

Í vár handaði Klippfisk landsstýrismanninum í vinnumálumálum álit um filmsvinnu. Í álitinum verður m.a víst á, at í Íslandi eru filmspolitisku átøkini lutvíst mentanarpolitisk og lutvíst vinnupolitisk, tí filmsvinna er ein samanrenning av økjunum mentan/list og vinna.

Álitið setir tað mál, at um 10 ár skal ein spælifilmur framleiðast um árið í Føroyum, og 50 heiltíðar størv skulu vera í vinnuni. Fyri at náa hesum máli var mælt til at:

-       skattalætti ella stuðul verður latin útlendskum filmsframleiðarum, ið taka film upp í Føroyum
-       skipa ein føroyskan filmsgrunn
-       grunnurin skal byrja við 1,5 mió. um árið, men vaksa til 5 mió. eftir 7 árum
-       stuðla undir at fáa eitt afturvendandi føroyskt tiltak, t.d. filmfestival, har Føroyar verða settar á kortið hjá filmsvinnuni í útlondum.

Tað hevur stóran týdning at orða eitt mál fyri, hví filmslistin skal stuðlast, og hvat vit sum land ynskja at uppnáa við hesum. Spurningurin til landsstýrismannin snýr seg um, um ætlanin er at orða ein filmspolitikk, hvussu stuðulin skal umsitast og um krøv til umsøkjarar. Somu­leiðis má greiða fáast á, um talan bert er um eitt eingangsátak, har ein partur av játtanini úr Mentanargrunninum skal latast filmslistini.


Á Løgtingi, 8. oktober 2013
Gunvør Balle


fredag den 20. september 2013

Hví vil samgongan ikki seta ein kanningarstjóra?




Enn hanga ein røð av ivamálum og spurningum í leysum lofti viðv. leikluti løgmans og hjá fyrrverandi innlendismálaráðharranum í málinum um Eysturoyartunlinum. Hetta mál dálkar alt tað politiska umhvørvið og órógvar ein hóp av týðandi politiskum arbeiði, ið liggur á láni.  At samgongan ikki vil seta ein kanningarstjóra skapar tí enn størri illgruna um, at alt ikki er farið rætt fram.


Onki løgtings- ella landsstýrisfólk kann vera dómari í hesum máli, tí eigur ein professionellur og óheftur løgfrøðingur at kanna um embætisførslan og fyrisitingin hjá landsstýrismanninum og løgmanni er útint á lógligan hátt í málinum um Eysturoyartunnilin. Um tað nakrantíð hevur verið grundarlag fyri at seta ein kanningarstjóra, so er tað í hesum málinum.


Fleiri av fremstu løgfrøðingum landsins hava úttalað seg um, at her ruggar ikki rætt og at hesi óvissuni kann hvørki politiska skipanin ella embætisverkið liva við. Havi ikki hoyrt nakran løgfrøðing sagt, at her er onki at fara eftir. Um tað er sum løgmaður sigur, at “alt er farið fram eftir bókini”, um onki er at dylja,  - hví er løgmaður so ikki tann fyrsti til at lata eina óhefta kanning prógva hetta? So hann kann siga seg vera reinsaðan og harvið reisa álitið aftur á politisku skipanina?


Millum teir mongu álvarsomu spurningarnir eru:
1. Var heimildin fyri at fara undir samráðingar við CIP í lagi?
2. Var heimildin fyri at lova CIP eina mió kr í break-free í lagi?
3. Er tað í lagi, at løgtingið skal viðgera eina lóg, sum er grundað á ein sáttmála, ið verður hildin loyniligur fyri løgtinginum og fyri almenninginum. At skúgva til síðis grundleggjandi rættindir sum alment innlit?
4. Var tað í lagi, at landsstýrismaðurin í innlendismálum afturhelt upplýsingar frá m.ø. lógardeildini fyri Løgtinginum?
5. Var tað í lagi, at landsstýrismaðurin í innlendismálum afturhelt upplýsingar frá Landsverki fyri Løgtinginum?
6. Hevur løgmaður framt nøktandi eftirlit við landsstýrismanninum í innlendismálum?


Samgongan brúkar sum umbering, at landsstýrismálanevndin í løtuni kannar málið. Meirilutin í hesi nevnd (sum eru samgongutingfólk) hevur higartil ikki viljað sett ein kanningarstjóra. Nevndin kannar bert tveir spurningar, tann um heimild er fyri tí einu milliónini til CIP og um upplýsingarnar hjá Landsverki, íð vóru afturhildnir. Hon kannar sostatt als ikki leiklut løgmans, sum kanska er tann mest áhugaverdi. Løgmaður var sjálvur við á fundinum, tá avtalan um eina mió. í break-free varð avtalað, sjálvt um hann í Løgtinginum rópti nei, tað hevði hann ikki, og dagin eftir í sjónvarpinum viðgekk, at tað hevði hann kortini.

Landsstýrismálanevndin hevur rættiliga skerdar møguleikar í sínum kanningararbeiði og kann bert innkalla landsstýrisfólk til hoyringar. Tað kunnu ganga nakrar vikur áðrenn nøkur niðurstøða fyriliggur, og rættiliga óvist er hvør tann niðurstøðan verður. Men Føroya fólk hevur krav uppá at fáa endurreist álitið á politisku skipanina nú. Og Føroya fólk má sum minsta krav kenna seg trygt við, at tey, ið eru vald at umsita og gera landsins lógir, sjálvi seta eina æru í at hesar verða umsitnar rætt og lógliga. Hetta kann bert ein kanningarstjóri staðfesta og tí fái eg meg ikki at trúgva annað, enn at tað finnast um ikki annað 14 somikið frægir tinglimir, ið fara at taka undir við at fáa málið kannað av óheftum løgfrøðingi.


So segði skaldið - Spyrst so livst.



fredag den 30. august 2013

svar uppá fyrispurning um forskúlar

Svar

upp á

fyrispurning eftir Tingskipanini § 52a. Fyrispurningur frá Gunvør Balle, løgtingskvinnu, nr. 4/2013 um forskúlar, settur Bjørn Kalsø, landsstýrismanni í mentamálum, (at svara skrivliga eftir TS § 52a).

Fyrispurningurin er soljóðandi:

1.     Hvar liggur málið viðv. lýsing av kunngerðini um forskúlar?
2.     Hvør hevur fingið kunngerðina til hoyringar, og hvørjar viðmerkingar eru komnar?
3.     Hvørjar ætlanir hevur landsstýrismaðurin viðv. stovnan av fleiri forskúlum?
4.     Hvussu eru eftirmetingarnar av forskúlaskipanini gjørdar, og hvat hava tær víst?
5.     Hvussu ætlar landsstýrismaðurin at tryggja, at námsfrøðiligi serkunnleikin verður hoyrdur í avgerðum, sum viðvíkja børnum undir skúlaaldri, sum t.d. í málum viðv. stovnsetan av forskúlum?
6.     Hvør skal hava leiðsluna í framtíðar forskúlum - lærarar ella pedagogar, ella verður talan um tvíbýtta leiðslu?

Svar
Til. 1: Kunngerðin um skipan og læring í forskúla er kunngjørd og sett í gildi frá skúlaársbyrjan skúlaárið 2013/14.

Til 2: Uppskotið til kunngerð hevur verið til hoyringar hjá Føroya Pedagogfelag, Føroya Lærarafelag, Kommunusamskipan Føroya og Føroya Kommunufelag.

Viðmerkingar frá hoyringarpørtunum snúðu seg um ábyrgdarbýtið, leiðsluviðurskifti, setanarviðurskifti, starvsfólk, gjøld, innihald í forskúlatilboðnum, staðseting, skúlaaldur o.a.

Mentamálaráðið hevur í tann mun tað hevur verið gjørligt gingið hoyringarpørtunum á møti og lagað kunngerðina til eftir innkomnu viðmerkingunum, har tað hevur verið møguligt.

Til 3: Í §4,  stk. 4 í løgtingslóg nr. 125 frá 20. juni 1997 um fólkaskúlan, sum broytt við løgtingslóg nr. 64 frá 7. juni 2007 og løgtingslóg nr. 67 frá 26. mai 2011,  er ásett, at kommunum kann verða loyvt at seta 1 árs forskúlaflokk/ar á stovn eftir gjøllari reglum, sum landsstýrismaðurin setur. Tað er sostatt ikki landsstýrismaðurin, men kommunurnar, sum taka stig til at skipa forskúla. Men landsstýrismaðurin skal sambært lógini tryggja, at  reglur eru á økinum, so heimild er fyri tí virksemi, sum verður skipað í forskúlaflokkunum. Og tað eru hesar lógarásettu reglur, landsstýrismaðurin hevur fingið til vega við kunngerðini um skipan og læring í forskúla.

Tvær  kommunur hava fingið loyvi til at skipa forskúla, men av tí at ongar reglur hava verið, sum ásett í § 4, stk 4 í fólkaskúlalógini, so hava Runavíkar Kommuna og Eysturkommuna fingið loyvi til at stovna forskúla eftir eini royndarskipan, sum hevur verið kjølfest í uppskotinum til kunngerð um skipan og læring í forskúla. Harumframt er forskúli í Sankta Frans skúla, sum av fyrstan tíð hevði forskúla sum privatur skúli, men sum helt fram við hesum virksemi eftir, at kommunan yvirtók skúlan. Forskúlin í Sankta Frans skúla hevur fimti ár á baki.

Eisini er heimilað  Frískúlanum Kelduni at skipa forskúla sbrt. § 2, stk. 2 í løgtingslóg nr. 46 frá 26. mars 2002 um frískúlar, har ásett er, at landsstýrismaðurin kann geva loyvi til, at forskúlaflokkar og undirvísing eftir 9. skúlaár koma undir lógina.

Til 4: Eftirmetingar eru gjørdar í Skúlaspíranum, sum er forskúlin í Eysturkommunu. Niðurstøðan í eftirmetingini er, at tey, ið varða av forskúlanum: Kommuna, skúli, pedagogar, lærarar, foreldur og næmingar sum heild hava verið væl nøgd við skipanina.

Til 5: Leiðslan á staðnum hevur saman við starvsfólkunum í forskúlanum ábyrgd av at tryggja, at virksemið verður skipað við atliti at einstaka næminginum, við støði í galdandi lóg og reglum, og at innihaldið er greinað og lagað sambært hesum viðurskiftum.

Mentamálaráðið fer eisini at fylgja við arbeiðnum í  forskúlunum , soleiðis at hesir javnan verða eftirmettir. Ætlanin er eisini at gera greiðar námsætlanir fyri forskúlan í samstarvi við allar avvarðandi partar.

Harafturat er mín ætlan, í samstarvi við kommufeløgini og Føroya Pedagogfelag  at endurskoða Dagstovnaráðið, sum skal veita landsstýrismanninum ráð og vegleiðing í m.a. námsfrøðiligum spurningum innan forskúlaøkið, á sama hátt sum Fólkaskúlaráðið ráðgevur landsstýrismanninum um fólkaskúlan.

Umráðandi er eisini, at Førleikastovan verður tikin við upp á ráð í sernámsfrøðiligum spurningum.

Til 6: Sambært galdandi reglum, so er skúlaleiðarin á staðnum eisini leiðari fyri forskúlan. Forskúlaflokkar, sum verða skipaðir við heimild í fólkaskúlalógini, eru partur av fólkaskúlanum á staðnum, og í viðmerkingunum til fólkaskúlalógina verður m.a. sagt, at lógargrundarlagið verður
at finna í teimum ásetingum, sum standa í tí broyttu fólkaskúlalógini, og at tá ið næmingur er
innskrivaður í ein forskúlaflokk, so eru rættindi og skyldur hjá foreldrunum og næmingi tey somu,
sum um næmingurin var í undirvísingarskyldugum aldri.

Tað er týdningarmikið at leggja sær í geyma, at kunngerðin um skipan og læring í forskúla als ikki snýr seg um at broyta fólkaskúlalógina, soleiðis at skúlaaldurin verður lækkaður. Í hesum føri snýr tað seg um, at heimildargrundarlagið hjá landsstýrismanninum at loyva kommunum sbrt. § 4, stk. 4 í fólkaskúlalógini at seta á stovn forskúlaflokkar skal vera í lagi, og at børnini kunnu fáa væl tilrættaløgd og mennandi tilboð.

Eg vil somuleiðis undirstrika, at talan er um eitt tilboð, sum kommunur sjálvar kunnu velja at gera nýtslu av.

Kunngerðin hevur tí ikki ávirkan á tey forskúlalíknandi tilboð, sum fleiri kommunur við góðum úrsliti í mong ár hava valt at veita elstu børnunum á teirra dagstovnum.  


Vinarliga
Mentamálaráðið

Bjørn Kalsø

landsstýrismaður

Fyrispurningur til Bjørn Kalsø um forskúlar

Gunvør Balle
løgtingskvinna



Fyrispurningur eftir Tingskipanini § 52a.

Fyrispurningur um forskúlar, settur Bjørn Kalsø, landsstýrismanni í mentamálum, (at svara skrivliga eftir TS § 52a)

1.     Hvar liggur málið viðv. lýsing av kunngerðini um forskúlar?
2.     Hvør hevur fingið kunngerðina til hoyringar, og hvørjar viðmerkingar eru komnar?
3.     Hvørjar ætlanir hevur landsstýrismaðurin viðv. stovnan av fleiri forskúlum?
4.     Hvussu eru eftirmetingarnar av forskúlaskipanini gjørdar, og hvat hava tær víst?
5.     Hvussu ætlar landsstýrismaðurin at tryggja, at námsfrøðiligi serkunnleikin verður hoyrdur í avgerðum, sum viðvíkja børnum undir skúlaaldri, sum t.d. í málum viðv. stovnsetan av forskúlum?
6.     Hvør skal hava leiðsluna í framtíðar forskúlum - lærarar ella pedagogar, ella verður talan um tvíbýtta leiðslu?

Viðmerkingar:
Um ólavsøkumundið kom alment fram, at kunngerðin um forskúlar skuldi setast í gildi 1. august. Hetta hóast Pedagogfelagið hevur verið sera atfinningarsamt og sigur seg als ikki vera hoyrt. Undir viðgerðini av løgmansrøðuni segði landsstýrismaðurin í mentamálum, at av tí at dagstovnaráðið ikki virkar, hevur tað ikki verið gjørligt at hoyra námsfrøðiliga partin. Eisini segði landsstýrismaðurin, at sum nú er virka teir 4 forskúlarnir um landið í lógloysi, og tað ber ikki til at liva við, men hann fór at syrgja fyri at fáa dagstovnaráðið at virka. Hetta sama segði landsstýrismaðurin eisini í vár, tá undirritaða spurdi um dagstovnaráðið. Tí verður spurt aftur um ætlanirnar hjá landsstýrismanninum viðv. forskúlum, og um hann als ikki ætlar at taka námsfrøðingarnar við upp á ráð í hesi tilgongd.

Nógvar óvissur eru í hesum máli. Bæði viðv. tí innihaldsliga og tí námsfrøðiliga, har átrokandi spurningurin, hví forskúlar skulu setast á stovn, als ikki er viðgjørdur. Er tað tí, man metir tað vera best fyri børnini, og um so er, út frá hvørjum argumentum er tað best fyri børnini at fara inn í eina skúlaskipan sum 6-ára gomul heldur enn sum 7-ára gomul.

Somuleiðis eru fleiri ivamál og spurningar um flokkingar, setanarviðurskifti og arbeiðs- og ábyrgdarbýtið millum lærarar og námsfrøðingar á forskúlunum. Pedagogar hava ongan sáttmála innan forskúlaøkið, og ógreitt er, hvussu leiðslan í forskúlunum skal skipast.

Fleiri og fleiri granskingarúrslit vísa á, at tað er ein myta, at tað hækkar fakliga støðið og Pisa-úrslitið, um næmingar byrja tíðliga í skúla. Nýggj vitan vil enntá vera við, at tað er beinleiðis skaðiligt fyri børn at byrja ov tíðliga í skúla, tí tey hava ikki førleikan at hugsavna seg, og tá kann úrslitið verða, at tey brenna út. Hetta er gransking, grundað á royndir frá londum, har børn fara í skúla ella forskúla sum 5 og 6 ára gomul. Við tí nýggju vitan, ið gerst alt meira alment góðtikin, er nógv, sum bendir á, at vit í Føroyum hava gjørt rætt í at halda fast í, at skúlaaldurin er 7 ár. Tí eiga vit at hyggja gjølla at teimum royndum, ið onnur lond hava gjørt sær, og gera okkum púra greitt, hvat tað er, vit vilja uppnáa við forskúlum. Tað krevur eina skipaða tilgongd, har pedagogar og lærarar á jøvnum føti verða tikin við upp á ráð, soleiðis at eitt møguligt forskúlatilboð gerst so gott sum til ber.


Á Løgtingi, 15. august 2013



Gunvør Balle