Í nýggjársrøðu síni nemur løgmaður við eitt neyðugt
evni, sum vit eiga at byrja at kjakast um og taka støðu til. Ikki síðani 2.
heimsbardaga hava so nógv flóttafólk verið í heiminum og tí er tað rætt at vit
spyrja: Eiga vit at taka okkara lut av ábyrgdini av heimssamfelagnum og taka
ímóti fólki í svárastu neyð? Ella skulu vit hugna okkum víðari í okkara
smørholi og lata sum annara manna neyð ikki rakar okkum?
Eg eri samd við løgmanni, sjálvsagt skulu vit taka
ábyrgd. Og til tess krevst, at vit fyrst taka ræði á útlendingaøkinum. Tí vit
mugu sjálv hava fult ræði á útlendingamálum m.a. tá vit skulu viðgera umsóknir
um friðskjól og tá vit møguliga skulu bjóða okkum fram at taka ímóti
flóttafólki. Samráðingarnar og fyrireikingarnar til at taka útlendingaøkið
undir føroyska ábyrgd vóru lidnar á embætismannastigi í desember 2003, tá val
varð útskrivað í úrtíð. Sostatt varð longu tá politisk semja gjørd millum
donsku stjórnina og landsstýrið um, at útlendingamálini skuldu á føroyskar
hendur. Mett er, at talan er um knappar 3mió. kr. árliga í eyka útreiðslum á
fíggjarlógini av at taka fult ræði á økinum. Síðan 2008 hevur Útlendingastovan
í roynd og veru havt málsviðgerð av øllum umsóknum um arbeiðs- og
uppihaldsloyvi í Føroyum og hevur innlit í øll mál um familju- samanføring v.m.
Hetta eru trupul mál at umsita hjá øllum londum, men við okkara royndum á økinum
eru vit í minsta lagi eins væl fyri umsitingarliga sum onnur lond, at átaka okkum
uppgávuna.
Síðani 2003 hevur Tjóðveldi fleiri ferðir lagt uppskot
fram um at yvirtaka útlendinga- og uttanríkismál - seinast fyri fáum mánaðum
síðani saman við Framsókn. Nógvar orsøkir hava verið nevndar til at fella
uppskotini, m.a. verður víst til truplar støðutakanir viðv. flóttafólki. Men nú
tekur løgmaður sjálvur málið upp og tað er gleðiligt, tí vónandi fær málið nú
eina veruliga og virðiliga viðgerð.
Tó haldi eg fyrst og fremst vit eiga at byrja við at
taka okkum nógv betri av tí vaksandi hópi av útlendskum einstaklingum og
húskjum, ið sjálvboðin hava leitað sær til Føroya at seta búgv. Smbrt. Manntali
vóru í 2011 1.614 fólk í Føroyum, sum eru fødd uttan fyri Føroyar ella Danmark
og 2.464 fólk hava ikki føroyskt sum móðurmál. Útlendingar eru í dag ein nátúrligur
partur av okkara samfelag og eitt ríkt tilfeingi, ið rúmkar okkara vitan og
kunnleika á so mangan hátt. Vit mennast sum fólk og samfelag av at liva upp til
tey krøv, ið hesin nýggi veruleiki setir. Vit eru fáment og okkum tørvar
menniskjaligt tilfeingi.
Men vit geva ikki hesum bólki nóg stóran ans. Vit hava
ikki givið teimum eina rødd, ikki eitt stað, har tey kunnu savnast og fáa
leiðbeining og góð ráð um teirra nýggja heimland og ikki nóg góðan møguleika at
læra okkara mál, mentan og samfelag. At læra málið væl er lykilin til
væleydnaða integrasjón. Lykilin til at kunnu brúka sínar førleikar og lykilin
til fult at kunna virka og taka lut í fólkaræðinum.
Tingið hevur tikið undir við einum integrasjónsáliti,
ið vísir á eina røð av tiltøkum, ið eru neyðug at seta í verk fyri at hjálpa
tilfluttum fólki at fáa eina so góða byrjan og eina so góða tilveru í Føroyum
sum gjørligt. Men sera fá av hesum átøkum eru sett í verk, og tað er ikki yvir
at dylja, at avbjóðingin er stór - og júst tí eiga vit fyrst og fremst at
raðfesta hesi átøk. Landið eigur – í samstarvi við kommunurnar – at bjóða
tilfluttum ein byrjanarpakka, sum fyrst og fremst inniheldur nógv meira undirvísing
í føroyskum. Sum er, fáa útlendingar 20 undirvísingartímar í føroyskum í boði,
men umframt at pláss ofta ikki er fyri øllum á skeiðunum, so er tað alt, alt ov
lítið og harumframt vantar stórliga undirvísing í føroyskari mentan og
samfelagsviðurskiftum. Nógv hava góðar útbúgvingar og tað, teimum tørvar, er
fyrst og fremst eina málsliga innføring í tað virkisøki, tey eru útbúgvin til,
soleiðis at tey kunnu brúka sína útbúgving. Eisini er stórt ynski millum
útlendingarnar í Føroyum at fáa eitt stað, har tey kundu hittast, eitt
"útlendingahús”.
Eg fegnist um útmeldingina hjá løgmanni og vóni hon
setir ferð á tað neyðuga kjakið um okkara støðu í heiminum og hvørja ábyrgd vit
skulu taka á okkum. Meðan vit kjakast og gerast búgvin til at taka støðu til stórar
avgerðir sum at bjóða flóttafólki inn, kunnu vit hóskandi byrja við at taka
okkum væl av teimum 1600 nýggju borgarunum, sum longu hava ríkað okkara land,
við at geva teimum møguleika fyri at fáa eina so góða tilveru sum til ber í
teirra nýggja heimlandi. Og so skulu vit sjálvsagt taka fult ræði á
útlendingaøkinum, tí útlendingamál hava nú verið ein politisk, fyrisitingarlig
og rættarlig fløkja í fleiri ár og tað er alneyðugt at fastleggja politisku og
fyrisitingarligu ábyrgdina á einum staði.
Fari at nýta hetta høvið at ynskja øllum íbúgvum
landsins - heimafólki eins væl og fólki aðrastaðni frá, ið búgva og starvast
her - eitt eydnuberandi nýggjár. Vónin er, at vit megna at skapa umstøður fyri,
at øll kenna seg eins nógv verd og at øll kenna seg sum ein part av
felagsskapinum, sum myndar tað føroyska samfelagið.
