Eigur Kringvarpið ongan góðan?

Kringvarpið átti at havt sín sjálvsagda leiklut sum fremsti almenni fjølmiðil okkara, sum skal veita kritiskan og dygdargóðan tíðindaflutning hvønn dag í árinum. Høvuðsuppgávan er, at framleiða føroyskt tilfar á høgum støði, soleiðis at Kringvarpið gerst mentanarberin, ið støðugt styrkir føroyska samleikan og ger okkum meir tilvitað, klók, errin og góð við okkara mál, mentan og søgu.

Men hesar uppgávur røkir stovnurin tíverri langt frá í dag. Tað hevur gingið afturá hond við góðskuni seinastu árini og summarskráin er enn ein staðfesting av keðiligu gongdini. Við avgerðini um at taka Dag & Viku av skrá í 7 vikur niðurlaðar stovnurin í veruleikanum sín egna tilverurætt. Hvør skal gera tíðindi, barnasendingar og mentanarsendingar úr Føroyum um Kringvarpið ikki ger tað? Tá hesar uppgávur ikki verða røktar, kunnu vit sum brúkarar av røttum spyrja, hví vit skulu gjalda kringvarpsgjald.

Útvarpið, sum plagdi at eiga mesta av tí seiggi, ið hóast alt kemur fra stovninum, tykist summarmánaðirnar nærmast at vera farið í dvala. Ongi serlig krøv vera sett til mentanarliga og málsliga førningin hjá mikrofonhaldarunum, og small-talk og tilvildarligur tónleikur surrar úr lurtinum samdøgrið á tamb.

Niðurbræðingin av fremsta tíðinda- og mentanarstovni okkara er eitt tað stórsta vandamálið vit hava í samfelagnum í dag. Kanska tað størsta einstaka vandamálið. Tí demokratiska undirskotið er frammanundan so óhugnaliga stórt í hesum samfelagnum, og tað er helst ein avgerandi orsøk til at vit eru komin so langt út politiskt. Sera fá fólk við vitan og innliti, hava hug ella dirvi at úttala seg. Bert einstøk dagbløð taka sína uppgávu í álvara og sýna journalistiskt virði, og tí átti almenna kringvarp okkara at verið hvassasti slóðarin fyri fólkaræðinum og fyri upplýsandi og kritiskum fjølmiðlaflutningi. Tí gudarnir skulu vita, at politiska vanstýringin átti at sett allar alarmklokkur í gongd hjá vakthundinum í Sortudíki.  24tíma vaktarhald av makthavarunum átti at haft hægstu raðfesting. Kringvarpið hevur hóast alt yvir 60 mió kr árliga at arbeiða við, so her mugu vit kunnu krevja okkurt betri enn tað vit fáa.

Helst botnar hendan vanlukkuliga støða í, at Kringvarpið er slept uppá fjall. Politiskt tykist ongin áhugi vera fyri stovninum, sum gloymdur og forsømdur sleppur at sigla sín egna sjógv.
7 ár eru liðin síðan útvarpið og sjónvarpið vóru løgd saman, og tí er hóskandi at steðga á og spyrja, hvørjar batar og rasjonaliseringar samfelagið hevur fingið við samanleggingini. Hava vit fingið eitt betri sjónvarp? Eitt betri útvarp? Hava vit fingið meir fyri pengarnar?

Enn húsast stovnurin í tveimum støðum og sambært langtíðar íløguætlanum hjá lands- stýrinum skal virksemi ikki savnast undir einari lon. Hetta er dýrt, mentanirnar eru framvegis ikki samansjóðaðar og alt samfelagið rindar prísin við verri góðsku. Hóskandi hevði verið at eftirmett Kringvarpið eftir broytingarnar seinastu árini við samanlegging og public-service sáttmála. Við einari tíðindaleiðslu, og journalistum, ið flyta ímillum báðar tíðindadeildirnar, hevur Kringvarpið í veruleikanum ikki tvær óheftar tíðindaredaksjónir. Tá vit hava so fáar kritiskar fjølmiðlar, er tað óheppi og stundum vandamikið, at Kringvarpið bert hevur ein vinkul uppá søgurnar.

Ein eftirmeting hevði kanska komið fram til, at tað er alneyðugt at samla virksemið í einum húsið og at stovnurin má hava tvær sjálvstøðugar tíðindaredaksjónir. Ella kanska hevði niðurstøðan verið ein heilt onnur - at rættari var at skilja útvarp og sjónvarp sundur aftur. Ella deila játtanina upp, so tað liggur fast júst hvørja játtan útvarpið og sjónvarpið skal hava. Hetta fyri at fyribyrgja, at tað ikki støðugt verður etið av hjá hvørjum øðrum í einum innanhýsis eljustríði um avmarkaðu játtanina.

Tìðin er komin til, at vit seta okkum greið, men realistisk mál fyri Kringvarpið. Eitt mál má vera, at ein ávis nøgd av føroyskum tilfari skal framleiðast. Og reglulig, dygdargóð tíðindir skulu raðfestast hvønn dag í árinum, bæði í úf og svf. Her krevst ein vilji og ein greið visjón frá øllum avvarðandi pørtum - landsstýrismanninum, stýrinum og leiðsluni - um at fokusera uppá høvuðsuppgávuna hjá Kringvarpinum. Hendan  uppgáva krevur eitt bankandi hjarta og vilja til at fáa stovnin aftur í oddin fyri fólkaræðinum og at lyfta hin føroyska mentanararvin.

Tekniski skúli í Klaksvík - enn einaferð

Eitt av teimum seinastu málunum, ið vóru fyri á Løgtingi í seinastu viku, var útbygging av Tekniska Skúla í Klaksvík. Til 2. viðgerð vóru tríggjar atkvøður ímóti (tvær úr Tjóðveldi, ein úr Fólkaflokkinum) og ein blonk úr Fólkaflokkinum. Til 3. viðgerð vóru tvær nei-atkvøður úr Tjóðveldi og tvær blankar úr Fólkaflokkinum.

Sjálv atkvøddi eg ímóti og eg vil fegin greiða frá, hví eg gjørdi tað. Fyrst er at siga, at hendan
verklagslóg er komin ov tíðliga. Tað er ikki í lagi, at biðja Løgtingið játta 36 mió til útbygging av Tekniska skúla í Klaksvík, áðrenn landsstýrismaðurin hevur tikið ta yvirskipaðu avgerðina um hvussu skúladeplarnir í Norðurøkinum endaliga skulu skipast. Herundir, hvat virksemi skal vera í Klaksvík og hvat skal vera í Kambsdali. Landsstýrismaðurin sigur seg enn ikki hava tikið støðu til um Norðurøkið skal skipast í ein ella tveir deplar enn. Men so eigur hann at bíða við at leggja verklagslógina um útbygging av skúlunum í Kambsdali og Klaksvík fram til tann avgerðin er tikin.

Mangt bendir á, at landsstýrismaðurin hevur hug at hava tveir deplar í Norðoyggjum, ein í Klaksvík og ein í Kambsdali. Vit hava gjørt íløgur fyri 100-tals milliónir í undirsjóvartunlar júst fyri at kunna skipa samfelagið effektivari og skynsamari. Og tað kundi ein skúladepil í Norðurøkinum verið eitt upplagt dømi um. Eg hevði við fullum huga tikið undir við einum uppskoti um at ein fakliga sterkur og spennandi útbúgvingardepil varð skipaður í Norðurøkinum, við einari leiðslu, sum umfatar Handilsskúlan og studentaskúlan ì Kambsdali og Tekniska skúla og HF-skeið í Klaksvík. Tað ber væl til at hava ein depil og eina leiðslu, sjálvt um bygningarnir eru í fleiri støðum. Fleiri skúlar bæði her í landinum og uttanlands liva undir hesum treytum. Síðan avgerð varð tikin um at byggja ein skúladepil í Havn hevur tað ligið í kortunum, at vit skulu hava tríggjar miðnámsskúladeplar í landinum, ein í Suðuroy, ein í Havn og ein í Norðurøkinum. Hetta er tað einasta rætta í einum so lítlum landi sum okkara.

Sum nú er, biðjur Landsstýrið um 36 mió til Tekniska skúla í Klaksvík og vit vita at Landsstýrið ætlar at biðja Løgtingið um 22 mió til skúlarnar á Kambsdali í heyst. 58mió kr eru nógvir pengar at játta uppá kvamsvís. Tí Løgtingið hevur nærum ongar upplýsingar fingið um tørvsmeting, framtíðarætlanir og hvat pengarnir skulu brúkast til.

Løgtingið má tryggja sær at hesar báðar útbyggingar verða samskipaðar so man ikki byggir dupultfunktiónir ella byggir okkurt, ið tørvur ikki verður á. Tí haldi eg ikki tað er ov nógv at krevja, at landsstýrismaðurin kemur við einari felags verklagslóg fyri útbygging av báðum skúlunum, har eitt væl gjøgnumarbeitt fyrireikingar arbeiði er gjørt og har tað er greitt fyri Løgtinginum hvør heildarætlanin er.

Vit mugu koma burtur frá hesum tilvildarliga arbeiðsháttinum og taka við læru av teimum ræðandi dømum um illa fyrireikaðar byggiverkætlanir, ið vit enn stríðast við, td. Apoteksverkið, Trygdarmiðstøðin í Klaksvík og Miðnámsskúlin í Hovi. Vit mugu gerast klókari og fyrireika komandi byggiverkætlanir betri.

Undir 2. viðgerð setti andstøðan eitt uppskot fram, um at bygginevndirnar, ið eru settar í sambandi við útbygging av Tekniska Skúla í Klaksvík og við útbygging av Studenta- og HF-skeiði í Eysturoy, skulu semjast um byggiskrá og forprosjekt fyri báðar verkætlanirnar, áðrenn farið verður undir útbyggingina.

Hetta uppskot var sett fram fyri at tryggja, at útbygging av Studenta- og HF-skeiði í Eysturoy og av Tekniska Skúla í Klaksvík verða gjørdar í samsvari við hvørja aðra, soleiðis at tær saman koma at nøkta tann tørv, ið verður á hølum til matvøru-, yrkis- og miðnámsútbúgvingar í Eysturoynni og Norðoyggjum frameftir. Í uppskotinum varð mælt til, at bygginevndirnar í sambandi við báðar útbyggingarnar samstarva og gera felags tilmæli til byggiskrá og forprosjekt í Klaksvík og í Eysturoynni, áðrenn farið verður undir útbyggingar.

Hetta uppskot feldi samgongan. Um tað hevði verðið samtykt, hevði eg ikki ivast í at atkvøtt fyri lógini um útbygging av Tekniska skúla í Klaksvík.

Gunvør Balle
løgtingskvinna