mandag den 17. juni 2013

17.juni røða fyri íslendinga felagnum Frón



Kæru íslendingar, góðu gestir - til hamingju með 17 juni - þjóðhátíðardagurinn - har tit minnast stóru tjóðarhetjuna Jón Sigurðsson og valdu føðingardag hansara til dagin, tá Ísland varð skipað sum lýðveldi í 1944.

Eg eri veruliga errin av, at sleppa at taka lut og siga nøkur orð hendan hátíðardag. Man kann ikki annað enn hava ómetaliga stóra virðing fyri tí avgerð sum íslendingar tóku hendan dag í 1944. Tá alt Evropa lá í skeljasori móti endanum av seinna heimsbardaga og máttloysi og vónloysi hevði fastartøkur í øllum Vesturheiminum, tordu íslendingar at traðka út í heimin, stovna lýðræði og krevja sín sjálvsagda rætt sum ein fullgildugur limur av heimssamfelagnum.

Og tað er mín inniliga vón og ynski, at vit í Føroyum skjótt eisini fara at hava okkara egna tjóðardag, har vit hátíðarhalda stovnanini av tí føroyska statinum. Tí ongin ivi er um, at vit vera ikki einsamøll tá vit taka okkara lop. Vit vita, at vit hava ein sannan vin og stuðul í Íslandi.

Tí ongastaðni í heiminum verða føroyingar so ofta møttir við spurninginum um nær vit fáa sjálvstýri, sum í Íslandi. Við ektaðum áhuga spyrja tey okkum: Hvussu langt eru tit komin á sjálvstýrisleið? - Og tá mugu vit standa tisvars, beint nú og her. Alla aðra staðni vit koma - í Danmark, Englandi, í Evropa, verður spurningurin oftast settur við einum skeivum, heldur argandi, hjálanda-smíli, sum fær okkum at tódna og kenna okkum lítil og býttislig at ganga við slíkum veruleikafjarum dreymum.

Og tí dáma flestu føroyingum so væl at koma Íslands og tí koma vit heimaftur við eini serligari, góðari kenslu. Bæði yvir at síggja tað kraft og tann framtaksvilja, ið býr í fólkinum, men eisini tí at vit hava fingið eina innspræning av sjálvsáliti. Tí íslendingar eru einasta fólk í heiminum, sum føroyingurin veruliga kennir seg vera javnsettan við. Vit merkja, at teir hava áhuga fyri hvussu tað gongst okkum, teir vilja okkum væl og royna at stappa stálið í okkum - geva okkum áræðið - til at flyta okkum víðari á sjálvbjargnisleið. Og stødd í Íslandi síggja vit jú livandi prógv fyri at tað ber til at vera sjálvstøðugt land sjálvt um tjóðin er fáment. Vit síggja eitt framkomið vælferðarsamfelag, sum tekur lut í altjóða samstarvi eins og onnur lond og ger seg galdandi í øllum viðurskiftum. Tá tað ber til í Íslandi so eigur tað eisini at bera til hjá okkum. Er tað so stórur munur á at vera 300.000 og 50.000? - Tað fái eg meg ikki at trúgva.

Tó - hvat er frælsi, vil onkur siga? Eru íslendingar frælsir, nú samfelagið liggur bakbundið í IMF-leinkjum, men sum tit nú spakuliga eru við at loysa tykkum úr. Skrællið í 2008 og kreppan síðan hevur verið vatn á mylluna hjá føroysku afturhaldskreftunum. Hygg hvar føroyingar kunnu enda um vit eru so býtt at taka sjálvstýri.

Og ja, soleiðis kann tað eisini gangast okkum, tá vit eru vorðin sjálvstøðug. “There are no guarantees” - Eins og nú fara skeivar agverðir at verða tiknar og kreppum sleppa vit neyvan undan, líka lítið sum onnur lond - sjálvstøðug ella ikki. Men tá hava vit tann framíhjárætt at kunna siga, at vit hava sjálvi fulla og heila ábyrgd fyri egnari menning, tá hava vit rætt til at taka feil. Men við frælsinum fylgir ábyrgdin og so við og við, verða vit búnari og skilabetri til at stýra.

----------
Gott fundarfólk - góði íslendingar í útlegd í Føroyum og føroyingar.

Hannes Pétursson sigur í yrking frá 1965,  “Hvergi er íslendingur minni útlendingur en í Færeyjum og engum Ìslendingi getur missýnst að í Færeyjum gistir hann hjá vinaþjóð.” -

Hesi orð vóni eg, at tit sum íslendingar búsitandi í Føroyum kunnu taka undir við, og eg kann vissa um, at tey eru galdandi fyri hvussu føroyingar, ið búgva ella vitja Ísland,  kenna seg.

Tá Eiður Guðnason, fyrsti sendiharri íslendinga í Føroyum, byrjaði starv sítt, skrivaðu føroyskir fjølmiðlar at fyrsti diplomaturin í Føroyum var ikki útlendingur, hann var íslendingur.

Føroyingar og íslendingar hava ómetaliga nógvar træðrir, ið binda okkum saman sum fólk. Træðrir sum gera, at vit av fullum hjarta kunnu kalla okkum vina- og brøðratjóðir.

Hetta gongur aftur heilt frá slupptíðini, tá føroyingar fóru “til lands” -  seliga á Eysturlandinum - at fiska, og kendu hvønn fjørð og hvørja lítla fiskibygd eins væl og sítt egna. Íslendingum dámdu hetta lítið fyrstu tíðina og nógvar klagur vóru sendar Altinginum og til Ríkisdagin um føroyingar. Soleiðis sum okkara søga frá hesi tíð er fortald, vóru tað føroyingar, ið lærdu íslendingar at rógva út, fiska við línu og draga stórar nøgdir av fiski av grunnunum. Men eg hugsi íslendingar tóku skjótt við læru og yvirhálaðu okkum, tí har var slupptíðin skjótt yvirstaðin og føroyingar vóru teir, ið keyptu tær gomlu sluppirnar úr Íslandi.

Og í sjálvstýris stríðinum hava føroyingar fingið nógvan íblástur og stuðul frá íslendingum, serliga tá tað snúði seg um at styrkja okkara egna mál, mentan og samleika sum heild. Samstarvið millum V.U Hammersheimb og Jón Sigurðsson var jú avgerandi fyri at vit hava fingið tað skriftmálið vit hava í dag.

Tað var fyri meg og fjølskylduna ein framíhjárættur at búleikast í Íslandi árini 2007 til 2010. Starvið gav mær høvið at læra land og fólk at kenna og eg slapp at síggja og uppliva nógvar ymsar tættir í samfelagnum. Tað var serstakt og stundum óveruligt at vera vitni til tær ovurstóru broytingar, ið fóru fram júst hesi árini. Fyrst, at uppliva hvussu alt kókaði tá vit komu í  2007 og hvussu sárt og eyðmýkjandi tað var tá komið var niður í tann djúpasta aldudalin seint í 2008 og 2009. Og síðan at fylgja við í endurreisingini, hvussu fólkið livdi ígjøgnum hetta, vreiðin, sjálvrannsakanin og leitanin eftir teimum gomlu, ektaðu virðunum og royndin at finna seg sjálvan aftur sum vanligan íslending. Vit vóru vitni til alt kenslu-registari - frá eufori, gleði og marglæti til sjokk, vreiði, tunglyndi og so aftur til eina javnvág við einum meira gerandis huglað, har fólk byrjaðu at leggja alt hetta afturum seg og hugdu frameftir við góðum treysti.

Hesi árini vóru hugtakandi , lærurík og inspirerandi fyri okkum øll - vit knýttu nógv vinarbond og vóru øll serstakliga rørd av teimum hørðu umstøðunum, sum nógvar familjur endaðu í. Samstundis var tað lívsjáttandi at síggja styrkina í fólkinum, tað ókúgandi og positiva lyndi, sum eyðkennir íslendingin og sum altíð fer at bjarga honum.

Eg fari at enda við enn einaferð at ynskja íslendingum tillukku við degnum og fari at takka felagnum Frón fyri at skipa fyri hesum frálíka tiltaki og  ynskja félag íslendinga og íslandsvina í Færeyjum bestu eydnu í tykkara virksemi í framtíðini.

Takk fyri.

søndag den 9. juni 2013

svar uppá spurning um keyp og sølu av ogn

Kári P. Höjgaard
landsstýrismaður





Svar

upp á

fyrispurning nr. 53/2012 eftir § 52a í tingskipanini frá Gunnvør Balle, løgtingskvinnu, um manglandi brúkaravernd viðvíkjandi keypi og sølu av ogn


Fyrispurningurin er soljóðandi:

1.     Eru skipanirnar við støðufrágreiðing og ognarskiftistrygging viðvíkjandi keypi og sølu av fastogn settar í verk?
2.     Um ikki, hví eru hesar ikki settar í verk?
3.     Nær kann væntast, at hesar skipanir verða settar í verk?
4.     Hvussu ætlar landsstýrismaðurin at tryggja húsakeyparum ímóti at koma í fíggjarligt óføri av at hava keypt sethús við goymdum feilum?



Spurningur nr. 1: Eru skipanirnar við støðufrágreiðing og ognarskiftistrygging viðvíkjandi keypi og sølu av fastogn settar í verk?

Svar:
Nei, tær eru tíanverri ikki settar í verk enn. Sum løgtingskvinnan vísir á, so er grundarlagið undir at kunna keypa sær eina ognarskiftistrygging, at ein støðufrágreiðing fyriliggur. Tað er Landsverk, ið umsitur skipanina við húsaskoðan, og  teir skulu m.a. útvega oyðubløð til støðufrágreiðing. Oyðubløðini til støðufrágreiðingar, sum eru 3 ymisk í tali, har seljarin skal útfylla 1 og tann byggikøni 2, eru rættiliga umfatandi, og hava tikið longri tíð enn væntað at fingið til vega. Men hesi komu nú til vega her síðst í mai og eru send víðari til Vinnumálaráðið, sum tekur sær av tryggingarfeløgum, so vónandi gongur ikki rúm tíð, áðrenn trygginarparturin eisini er komin upp á pláss, so at skipanin kemur at virka.

Spurningur nr. 2: Um ikki, hví eru hesar ikki settar í verk?

Svar:
Arbeiðið við at fáa oyðubløðini til støðufrágreiðingar til vega vísti seg at verða drúgvari enn væntað, og tískil hevur ikki verið møguligt at fingið tryggingarpartin upp á pláss, tí tryggjast skal við støði í støðufrágreiðingunum. Men oyðubløðini eru nú fingin til vega, og send víðari til Vinnumálaráðið, ið umsitur tryggingarpartin. Innlendismálaráðið og Vinnumálaráðið fara á fundi tann 19. juni at umrøða bæði støðufrágreiðing og ognarskiftistrygging.

Spurningur nr. 3: Nær kann væntast, at hesar skipanir verða settar í verk?

Svar:
Nú er grundarlagið undir, at tryggingarparturin kann gerst, fingin til vega, so eg vænti, at nú skuldi tað gingið skjótt at fingið hendan partin upp á pláss. Hetta haldi eg m.a. tí, at somu tryggingar longu finnast í t.d. Danmark, so slíkar tryggingar eru helst ikki ókent økið fyri tey føroysku tryggingarfeløgini. Men, sum áður víst á, er tryggingarparturin málsøki hjá Vinnumálaráðnum.

Spurningur nr. 4: Hvussu ætlar landsstýrismaðurin at tryggja húsakeyparum ímóti at koma í fíggjarligt óføri av at hava keypt sethús við goymdum feilum?

Svar:
Áðrenn støðufrágreiðing og ognarskiftistrygging fyriliggur, fær húsakeyparin ikki nýtt hesa skipanina at verja seg við. Tó er at siga, at hann longu nú er vardur við eini 20 ára fyrningarfreist, eftir Norske Lov 5-13-2, ið eisini fevnir um goymdar feilir. Tann skipanin er tó tyngri at fáast við, tí tá noyðist keyparin í rættin, um hann skal gera krøv galdandi, og hetta varð eisini orsøkin til, at Løgtingið samtykti at gera skipanina við brúkaravernd viðvíkjandi keypi og sølu av fastari ogn.




Tinganes, 6. juni 2013

Kári P. Höjgaard
landsstýrismaður