Í summar vóru vit í Danmark og fylgdu miðlinginum á
ítróttareftiskúla á Fjóni. Vænti mær ein nógv mentan 17 ára gamlan ungling
aftur komandi summar, við fullari skjáttu av sjálvsáliti og minniligum upplivingum.
Saman við kveikjandi lærarum og nýggjum vinum tekur hann eitt avgerandi stig
frá barndóminum og inn í vaksna lívið hetta árið. Hann hevur fingið fult av
andaligum og kropsligum avbjóðingum og í felagsskapi við onnur hevur hann lært
at taka ábyrgd av sær sjálvum. Fyri
fyrstu ferð merkir hann titrandi kensluna av frælsi, og at standa á egnum
beinum. Alt virði, ið fara at koma honum til góðar í framtíðini – í
útbúgvingini og í familju- og arbeiðslívinum.
Eg gleðist um drongin og hinar yvir 130 ungu føroyingarnar,
ið fáa somu góðu uppliving á donskum eftirskúlum hvørt ár. Men eg kann ikki
annað enn stúra fyri, hvat hetta merkir fyri Føroyar og fyri komandi ættarlið,
ið skulu bera førningin víðari. Tí allar hesar kenslur og upplivingar – øll hendan menning – fer fram í einum
fremmandum umhvørvi. Harvið eru stór sannlíkindi fyri, at unglingurin festir
sínar røtur í útlendska jørð, og at hann sær sína framtíð at vera aðrastaðni
enn her heima.
Fyri nøkrum árum síðan var elsta dótturin eitt ár á sama
skúla, og eyguni glógva enn, tá hon minnist aftur á hetta eydnuríka ár. Og
yngsta kelivættið tosar longu um, tá hon um 6 ár skal á eftirskúla í Danmark
”eins og øll hini”. Hon er tó heldur bivandi við tankan, tí ólík av lyndi sum hon er frá hinum
systkjunum, so trívist hon best í tí trygga og heimliga.
Men henni nýtist ikki at stúra, tí tá hon verður 16, hevur
hon møguleika fyri at fara á eftirskúla í Suðuroy. Tá kann hennara dreymur eisini
gerast veruleiki, og hon kann, eins og eldri systkini, fáa eitt spennandi og
mennandi eftirskúlaár í Føroyum. Hon fær kensluna av at royna sítt flog, men tó
ikki so ræðandi langt heimanifrá.
------
Í 2018 ferðist eg so við tí yngstu við Smyrli suður til Hin
Føroyska Eftirskúlan. Tá hevur skúlin fýra ár á baki, og eftirspurningurin
eftir at sleppa inn er vaksandi. Fyrstu árini hevði skúlin ein flokk við 25 næmingum,
flestir úr Føroyum, men eisini eru fleiri børn hjá føroyskum útisetum, umframt einstakir næmingar úr øðrum
Norðurlondum. Orsaka av longum bíðirøðum, er ætlanin at taka tveir flokkar inn í 2018. Skúlin
hevur víst seg at vera sera lokkandi fyri útisetabørn, sum gjarna vilja styrkja
sítt tilknýti til Føroya og longu sæst, at fleiri teirra velja eisini at taka
miðnám og hægri lestur her. Harfrá er tankin um at gerast fastbúgvandi ikki
fjarur.
Eftirskúlin hevur fingið umdømi sum ein spennandi og øðrvísi møguleiki í 10. flokki. Eitt sindur bygdasligur,
men uppá tann kula og skeiva mátan. Innihaldið er støðugt ment og megnar at
lokka tey ungu til oynna. Skúlin húsast í einum av tómu skúlunum og kostaði lítið
at gera í hóskandi stand. Virksemið á skúlanum er tætt samskipað við tí hjá Miðnámsskúlanum,
soleiðis at full nýtsla verður av hølum, lærarum og útgerð. Einasta, sum er nýbygt, er eitt snøgt og
nýmótans næmingaheim, ið virkar sum bústaður fyri næmingar og lærarar á Eftirskúlanum, Miðnámsskúlanum og Heilsuskúlanum.
Grundsúlur skúlans hvíla á somu tankar og hugsjónir sum Grundtvíg
hevði um Fólkaháskúlan: Upplýsing, fólkaræði, siðsemi og at kjølfesta ungdómin
í fosturlandinum. Hin føroyski Eftirskúlin leggur dent á søgu og samtíð,
samstundis sum tey ungu fáa kunnleika og tokka til okkara móðurmál og skaldskap.
Innihaldið er býtt upp í valfak og breytir. Næmingarnir
kunnu velja millum nøkur ástøðilig valfak, ma føroyskt, enskt, støddfrøði og
samfelagsfak. Haraftrat er møguleiki fyri at velja ímillum tvær breytir: Eina listabreyt
við myndlist, skriving, tón- og sjónleiki og eina natúrubreyt, sum umfatar
tilfeingi og upplivingar. Íverksetan er felagsfak hjá báðum breytunum, tí eitt av endamálum skúlans er at stimbra
tey skapandi evnini og geva næmingunum sjálvsálit og hug til at brúka hesi
evni. Skúlin setir høg krøv til næmingarnar og tey vera støðugt stimbrað til at
flyta egin mørk.
Á natúru- og upplivingarbreytini eru næmingarnir sjálvsagt
nógv úti. Til fjals, í fjøru og á sjónum. Tey læra sjómanskap ígjøgnum verkligar
royndir umborð á skipi og báti, har tey hava lært at arbeiða við reiðskapi og duga
at skyna á veðri. Hesir næmingar hava fingið eina grundleggjandi fatan av natúruni,
og av hugtakinum burðardygd. Tey hava skilt samanhangin millum menniskju og
náttúru, og hvussu hetta samspæl kann gerast við virðing.
Á listabreytini
sleppa næmingar, við skapandi áhuga og evnum, í djúpdina við hesum fakum.
Lærararnir eru lærdir innan sítt fak, sum umfatar myndlist og undirvísing í
skriving. Tónleikur og drama er eisini partur av breytini, og verkevni og
sangleikir verða skipað í samstarvi við musikkskúlan og Saltsiluna, hvørs
tónleikavirksemið nú er komið væl í gongd. Mangir av næmingunum tosa um, at tey
hava fingið eitt slag av listarligari veking, og tey brenna fyri at arbeiða
innan tað kreativa fakið.
Fakið íverksetan verður samantvinnað við lista- og náttúrubreytina,
soleiðis at næmingurin fær íblástur og hug til kreativt ella vinnuligt virksemi.
Okkurt hugskot til smáídnað er sprottið úr hesum umhvørvi og tey hava havt góðar
royndir av, at næmingar samstarva við Kunningarstovurnar um at koma við
hugskotum til nýggj ferðavinnutilboð. Tað er ein serlig uppliving bæði hjá
teimum ungu og hjá ferðafólki, at næmingarnir eru við sum hjálpar-ferðaleiðarar
á gongutúrum í fjøllunum og í fjørðinum á floti. Allastaðni leita ferðafólk
eftir sonnum upplivingum, og hetta kunnu Føroyar bjóða í ríkiligt mát.
Lærarar við royndum sum íverksetarar kveikja áhugan hjá
teimum ungu til at seta ting í gongd við støði í egnum evnum og okkara tilfeingi
og natúru. Fyri at verða ein góður íverksetari mást tú hava okkurt uppá
hjartað. Hesir næmingar finna eina meining og hava fingið fatan av møguleikunum
í okkara mentan og natúru, samstundis sum íverksetaraandin mennist. Hetta
samspæl vísir seg longu at hava verið ein góð íløga í framtíðar vinnumenning.
Eftirskúlin verður fíggjaður lutvíst við almennum og
kommunalum stuðli og lutvíst við næmingagjaldið og privatum stuðli.
------
Eg siti við einari góðari kenslu á veg norðuraftur hetta
sunnukvøld umborð á Smyrli. Dótturin, sum hevur valt tónleik og list, fór spent
inn í hetta nýggja umhvørvið. Kenslan er ikki bara góð fyri hana, men eg gleðist
yvir alt tað ýðandi lív og øll tey tekin um framburð, eg sá í Suðuroynni hendan
dagin. Eg tori nú at trúgva uppá, at vit hava vent rákinum og hugburðinum til,
at tað saktans er møguligt at fáa ungdómin at støðast og mennast í Føroyum.
Eg sá ein Skúladepil í Suðuroy – umfatandi Eftirskúla, Miðnámsskúla
og Heilsuskúla – sum er í støðugari menning og sum skapar eitt blómandi
ungdómsvirksemi kring alla oynna. Lærarar kappast um at fáa starv á Deplinum,
og saman við sterka vinnulívinum í oynni hevur Suðuroyggin endurvunnið sítt
pláss sum ein av kraftdeplunum í landinum.
Og kenslan er góð, tí eg gleðist um, at vit politikkarar í
tingsetuni 2012/13 megnaðu at finna breiða semju um at seta á stovn Eftirskúlan
í Suðuroy, soleiðis at hann var klárur at taka teir fyrstu næmingarnar inn í
2014. Og hetta var gjørt uttan at stórar íløgur vóru neyðugar, men tí politiski
viljin var til staðar til at fáa eitt føroyskt eftirskúlatilboð, sum er ein av fortreytunum
fyri at unga fólkið støðist í landinum.
Gunvør Balle
Tingkvinna, Tjóðveldi
Ingen kommentarer:
Send en kommentar