Umskipan av bygnaðinum í fólkaskúlanum. Svar uppá skrivl spurning til Bjørn Kalsø

Svar

upp á

skrivligan fyrispurning til Bjørn Kalsø, landsstýrismann í mentamálum. Løgtingsmál nr. S-33/2011: Viðvíkjandi umskipan av bygnaðinum í fólkaskúlanum.

Fyrispurningurin er soljóðandi:

1.     Hvussu ætlar landsstýrismaðurin at skipa framtíðar bygnaðin í fólkaskúlanum fyri at náa málinum um at skerja fólkaskúlan við 16 mió. komandi 5 árini, utttan at lækka undirvís­ingar­støðið?

2.     Hvat verður ítøkiliga meint við, at ”fylla næmingar í flokkar, sum ikki hava fult næmingatal?

3.     Verður talan um at skapa færri og sterkari skúlaeindir?

4.     Verður hetta bert gjørt, um kommunurnar verða færri í tali, ella verður tað gjørt uttan mun til úrslitið av kommunusamanleggingum?

5.     Um tað verður gjørt uttan mun til úrslitið av kommunusamanlegging, hvussu verður farið fram?

Svar

Til 1: Í kørmunum eru framskrivingarnar á fólkaskúlaøkinum 10 mió. kr. og sparingarnar á 16 mió. kr. Lækkingin á fólkaskúlajáttanini er sostatt 6 mió. kr. fram til og við 2017, ella eina góða mió. kr. um árið komandi 5 árini.

Tað eru nógv dømi um, at vit í skúlum, sum liggja stutt frá hvørjum øðrum, hava flokkar á sama floksstigi við lutfalsliga fáum næmingum. Ein lítil flokkur kostar, við galdandi skipan, nærum líka nógvar læraratímar sum ein størri flokkur.

Við betri samstarvi og einum meira hóskandi skúlabygnaði, har tað landafrøðiliga er møguligt, ber til at reka skúlan bíligari uttan at lækka undirvísingarstøðið.

Ætlanin er at røkka hesum máli við at skipa størri skúlaeindir og við eini betri skipaðari innskriving av næmingum. Ein skúlaeind er ein arbeiðseind, sum saktans kann húsast í fleiri skúlum. Sum dømi kann eg vísa á Eysturkommunu, har 1. – 3. floks undirvísingin, umframt forskúli, eru í Leirvík. Næmingarnir í 4. – 7. flokki ganga í skúla í Gøtu, og framhaldsdeildin er savnað í Fuglafirði. Á henda hátt verður bæði tann fakliga, tann pedagogiska og tann fíggjarliga orkan brúkt á ein skilagóðan hátt. Lærarar fáa høvi til at menna sínar førleikar, og næmingar fáa fleiri og fjølbroyttari undirvísingartilboð.

Tað er umráðandi, at næmingurin verður settur í miðdepilin, tá hugsað verður um framtíðar skúla.

Skúlin skal menna bæði fakligar-, sosialar-, og musiskt/kreativar førleikar hjá einstaka næminginum. Somuleiðis skal skúlin rúma øllum næmingum, og pláss skal verða fyri fjølbroytni og ymiskleika. Umstøður skulu verða fyri næmingalagaðari undirvísing, har allir næmingar, eisini næmingar við skerdum førleikum, kunnu fáa mennandi og fjølbroytt skúlatilboð í mun til teirra evni og áhuga.

Fyri at røkka málinum innan verandi karmar, verður neyðugt við tillagingum í skúlabygnaðinum.

Til 2: Hesin spurningur er nakað ógreiður, tí tað er ikki nakað mál í sjálvum sær at fylla næmingar í flokkarnar, sum spyrjarin tekur til. Men við einum meira hóskandi bygnaði við færri flokkum ber til, sum víst verður á í svari til spurning 1, at fáa eina eins góða undirvísing fyri eina heldur lægri játtan.

Til 3: Víst verður til svarið í spurningi 1.

Til 4 og 5: Málið, sum samgongan hevur sett sær, er at leggja skúlan út til kommunurnar at umsita. Tað verður gjørt fyri at greiða fíggjarliga tvíbýtta ábyrgdarbýtið millum land og kommunur, sum er í galdandi skipan, har kommunurnar byggja, reka og skipa skúlabygnaðin saman við skúlastýrinum, ímeðan landið rindar læraratímar til flokkarnar.

Í samband við arbeiðið at leggja skúlan út er best  og greiðast, um vit fáa færri og størri kommunalar eindir, ið einsamallar megna at lyfta uppgávurnar, ið verða lagdar út. Tað fer at gera tað lættari at fara undir samráðingar við kommunurnar um fíggingarleist og um, hvussu fólkaskúlin skal skipast framtíðini.

Fáa vit ikki størri kommunalar eindir, fari eg kortini at leggja upp til, at umskipanin á fólkaskúlaøkinum verður framd í tøttum samstarvi við kommunur, Lærarafelag og onnur, ið varða av skúlanum.

Vinarliga

Mentamálaráðið

Bjørn Kalsø

landsstýrismaður

Viðmerkingar:

Í uppskotinum til játtanarkarmar hevur landsstýrið uppskot um skúlanýskipan. Tað er sera áhugavert at fáa landsstýrismannin at útgreina, hvussu skúlanýskipanin skal fara fram.

Í dag eru 54 fólkaskúlar í landinum, harav tríggir eru skipaðir sum frí/privatskúlar. Av teimum 51 fólkaskúlunum, hava 10 skúlar færri enn 10 næmingar og 17 skúlar færri enn 50 næmingar. Tað er eyðsæð, at so smáir skúlar, hava verri møguleika at geva næmingum eins góða og fjølbroytta frálæru og skúlagongd sum heild, sum næmingar í størri skúlaeindum fáa.

Tað er tí eitt gott mál at seta sær, at skapa færri og sterkari skúlaeindir í fólkaskúlanum, - um tað er málið. Ikki bara tí, at tað er óneyðuga dýrt at reka fólkaskúlan við verandi bygnaði, men fyrst og fremst tí, at allir næmingar í føroyska fólkaskúlanum, sum er, ikki hava sama tilboð. Tað er tó sera týdningarmikið, at henda nýskipan fer fram í tøttum samstarvi við avvarandi partar og høvuðsdentur má vera á, at styrkja fakliga støðið og trivnaðin fyri næmingar kring alt landið

Fólkaskúlin skal spara 16 milliónir kr. fram til 2017, men smbrt landsstýrismanninum, kan hetta gerast uttan at dygdin versnar ella at næmingarnir fáa verri undirvísing. Sum skilst, skal hetta gerast við at fylla fleiri næmingar í flokkar, sum ikki hava fult næmingatal. Hetta ljóðar tó sum ein sera einføld loysn uppá eina stóra avbjóðing. Tosað verður sostatt um færri og størri flokkar, men ikki um avleiðingin verður færri skúlar, sum tað neyðturviliga má enda við. Tí má almenningurin fáa greiðu á, hvat meint verður við at fylla uppí flokkar.

Eisini er nógv ógreitt viðv. Ábyrgdarbýtinum av fólkaskúlanum millum land og kommunur. Hvussu ætlar landsstýrismaðurin skjótt at fáa greiðu á hesum ábyrgdarbýti, so nýskipanirnar kunnu henda og harvið sparingarnar røkkast? Um tað ikki eydnast at fáa eina avtalu um ábyrgdarbýtið við kommunurnar skjótt, má tað ikki henda, at sparingin rakar fólkaskúlan yvir ein kamb. Tí seinastu árini er spart nógv innan hetta økið – tímajáttanin er støðugt minkað, játtanin til vikarar er sera lítil eins og játtan til rokni/lesiskeið og til serligan tørv er skorin inn á bein.

Um rætt verður borið at, er ongin ivi um at fólkaskúlin kann rekast bíligari enn hann er í dag. Men hetta má gerast við einari breiðari og fleksiblari tilgongd, har ymisk tiltøk verða tikin í nýtslu fyri at røkka ein effektivari, bíligari og betri skúla. Tí tykist tað sera einfalt, at siga, at henda nýskipan skal røkkast bert við at fylla fleiri næmingar inn í skúlastovurnar.

Á Løgtingi, 16. apríl 2012
Gunvør Balle
Løgtingskvinna